Skip to Navigation Skip to Content Skip to Search Skip to Site Map
Search

Monthly Archives: April 2016

The Otago Peninsula: A Unique Identity

meganIt’s wonderful to see Te Tumu’s emerging scholars getting their research out to the world.  Megan Pōtiki, one of our teaching staff and also undertaking doctoral studies, has just published an article on the Otago Peninsula in Shima: The International Journal of Research on Island Cultures.  The full text of the article can be accessed here.
Ka taea te kī mō tēnei tuhinga, “Mō tātou, ā, mō kā uri, ā, muri ake nei”.

The Otago Peninsula: A Unique Identity
ABSTRACT: The Otago Peninsula on the South Island of New Zealand has a long indigenous Māori history that is rooted in the land and the people of the area.  The stories and genealogy that connect Māori New Zealanders to the Otago Peninsula are well documented and retold.  After European contact with and connection to the Peninsula was initiated the colonisation of the area occurred rapidly.  The Otago Peninsula historically, and to the present day, has always had a separate chartacter to that of the adjascent mainland (around the city of Dunedin).  Despite the short distance between them, the culture of the Otago Peninsula remains distinct to that of the mainland as if it were an island.

Professor Poia Rewi – Staff Research Profile

otago083310Ko Ahorangi Poia Rewi te Tumuaki o Te Tumu, engari, he whakahirahira hoki āna mahi rangahau kia ora ai te reo Māori.  Ko ia hoki tētahi o ngā ētita o te pukapuka, The Value of the Māori Language: Te Hua o te Reo Māori (Huia Publishers).

He uiui tēnei, he mea mahia mā runga īmēra.

Te Tumu: e te rangatira, tēnā koe. Ka harikoa te ngākau i tō whakaae kia uiuia mō tēnei putanga o tō tātou rangitaki (blog).

Nā, i tērā tau i whakatūria ai koe hei Tīni, arā hei tumuaki o Te Tumu, ā, i tēnei tau i whakaahorangitia koe. He mahi nunui pea ēnei tūranga hei hāpai i te reo Māori i roto i ngā akoranga o Te Tumu, i ngā mahi rangahau, i te whare wānanga hoki.  Engari, ka whakapā tāku pātai tuatahi ki tō huarahi ki ēnei tūranga hou.  I tō tamarikitanga me tō kuranga, he mea nui te reo Māori ki a koe? Ka aha koe ki te whare wānanga?  Nā te aha koe i tahuri ai ki tō mahi hei pūkenga reo Māori? Ko wai ngā pūkenga e whai nei koe?

Poia Rewi: He roa pea te takahanga ki konei. Nā Hine-maringanui pea, nā ngā mana o ngā tīpuna pea, nā ngā pākeke mōhio pea ki te arataki, nā taku hapū ake hoki i runga i te mea, katoa rātou i whakawatea i a au i nga kawenga o te hapū i wātea ai au ki te whai i te ao mātauranga nei. Āpiti atu, ko ngā hoa mahi i roto i ngā whare wānanga e rua (otirā i ngā whare wānanga maha i ngā mahi rangahau) – nā  ngā hoa mahi nei  au i whakawātea, arā, ka pīkauhia e rātou ngā mahi akoako kia oti i a au ngā rangahau. Ko taku whakapae, nā te rangahau rawa i ū ai te piki tūranga ki uta.

Te TumuI tō tamarikitanga me tō kuranga, he mea nui te reo Māori ki a koe?

Poia Rewi: Ehara i te mea i noho motuhake te reo: i aro nui au ki ngā mea Māori (noho marae, mahi whānau, haere ki ngā huihui)

Te Tumu: Ka aha koe ki te whare wānanga?

Poia Rewi:  Ko aku aronga nui i ēnei tau, 1) ko te whakapakari hoa mahi, 2), ko te whakapakari i ngā kaupapa akoako a Te Tumu, c) ko te whakapūmau me te whakatairanga i ngā mātauranga Māori, Pasifika , iwi taketake ki te Whare Wānanga o Otākou.

Te Tumu: Nā te aha koe i tahuri ai ki tō mahi hei pūkenga reo Māori?

Poia Rewi: i tīmata noa iho au hei kaiāwhina mā Te Haumihiata Mason i Waikato, koia taku whakamarumaru whakaako reo tuatahi, hua noa, ka hapū tētahi kaiako reo, ka riro māku e kawe, nā, kua pūkenga reo Māori.

Te Tumu: Ko wai ngā pūkenga e whai nei koe?

Poia Rewi: Kua whakahuatia e au a Te Haumihiata, arā atu ano a Te Wharehuia, a Hirini, a Tīmoti. Arā anō ngā pūkenga  ā-iwi nei, i aku hapū, i aku iwi nui tonu.

Te Tumu: Kua tino mārama nei, he nui rawa atu tō aroha ki te reo Māori, ā, kei te pīrangi koe kia kōrerotia whānuitia te reo i roto i te hapori. He aha ōu wawata mō te reo?

Poia Rewi: kia nui ake te korerotia, kia tokomaha ake te hunga korero; mātua, koinā.

Te Tumu: Me aha kia tutuki ai?

Poia Rewi: Kia tangata whenua anō te reo i te whenua nei, kātahi ka tutuki.

Te Tumu:  he huhua ngā momo kura onāianei e whakaako ana i te reo Māori, engari kei ngā whare wānanga ngā tini mahi rangahau. Whakamāramatia tō koutou hōtaka rangahau ko āu ākonga paerunga.  He aha ngā painga e tūmanakohia ana?  He aha ērā atu rangahau kāore anō kia meatia, engari kei te matea tonu?

Poia Rewi: ko Te Kura Roa te Kawenga Rangahau matua – he kaupapa nā māua ko Ahorangi Rawinia Higgins o Te Kawa A Māui. E mātua aro ana ki te hua o te reo Māori (ahakoa hapori, ahakoa tari kāwanatanga), Ko Te Kura Roa – Waiaro te wāhi ki Otākou, anā, ko tāna he titiro ki te waiaro o ngā tari kāwanatanga ki te reo Māori i Aotearoa. I Tīmata i 2011.  Ko ngā kairangahau kua whai waahi ki tenei rangahau o Otākou nei, ko Dr Delyn Day, ko Gianna Leoni, ko Norma Bartlett, ko Merirangitiria Rewi, ko Julia Coates, ko Suzanne Duncan, ko Awhi Wakefield, ko Kelly-Ann Tahitahi, ko Tawini WHite, ko Raphael Richter-Gravier, ko Jacob Myhre, ko Victoria Campbell, ko Te Hau White, ko Marcelle Wharerau.

Ko ngā mātua kitenga o te rangahau rā, kia kura unua nei te whakarauora reo, arā, ko tā tētahi tētahi riu he titiro ki te whakapūmau i te oranga o te reo, ko tā tētahi, he he whai kia tipu te reo.

Te Tumu: He aha ngā painga e tūmanakohia ana?

Poia Rewi: kia whakahingāia mai ngā tari kāwanatanga, me te motu whānui o Aotearoa ka pai ake te waiaro ki te reo Māori.

Te Tumu: He aha ērā atu rangahau kāore anō kia meatia, engari kei te matea tonu?)

Poia Rewi: Kua nui pea nga rangahau, ko te tīni i te waiaro te mate nui. Hei ahakoa, ka whakamanatia te Pire Reo Māori ākuanei, tera pea koinā te rongoā ināhoki, ko tētahi o ngā tohutohu matua o te Pire, kia riro mā te iwi āna kaupapa mō te reo e kōkiri, ka mutu, ka mātua tophu Te Taura Whiri i te Reo Māori hei whai i te aro mai o ngā Tari Kāwanatanga ki te reo Māori. Kāore anō ngā tari kāwanatanga kia āta aro turukihia ā-hōmiromiro tonu nei. Koinā pea te mātua niho o te Pire Reo Māori ā taka iho ki te anamata.

Screen shot 2016-04-13 at 10.35.43 AM

Koia ēnei ngā mea e tautoko ana i te whakamahia o te reo Māori i ngā tari kāwanatanga:

 

Te Tumu: Kia ora, e hoa.

Nā, ā te Tāite, 14 Hōngongoi a Poia tū ai ki te kōrero mō ana mahi rangahau.  Kō tāna Kauhau Ahorangi (Inaugural Professorial Lecture) tēnei.  Hei te 5:30pm, Burns 2, kei te Whare Wānanga o Otākou.  Haramai nei ki te whakarongo ki a ia.

Seminar on the Teina Pora conviction

Teina Pora’s conviction is a clear case of injustice, but not unique in New Zealand’s legal history.  Come along to Te Tumu this Tuesday to listen to Tim McKinnel and Michael Bennet talk about how Teina Pora was eventually freed.

Screen shot 2016-04-02 at 9.49.46 AM